Mei 2021 – De glazen melkfles lijkt op het eerste gezicht slechts een functioneel ding dat in de keuken hoort. Toch schuilt achter dit eenvoudige object meer dan je zou vermoeden. De ontwerpers van Stichting Goed Wonen zagen in de melkfles namelijk veel meer dan alleen iets functioneels. Voor hen was de melkfles het ultieme symbool van de moderne tijd en fungeerde de fles bovendien als test. Hoe dat zit, leest je in deze editie van het Object van de Maand.

De melkboer
In de jaren 50 van de vorige eeuw werd melk aan huis gebracht door de melkboer. De melkboer was niet de boer die de koeien bezat, maar een handelaar die melk en melkproducten van boeren en melkfabrieken uit omliggende streken bezorgde bij mensen thuis. Melk, karnemelk, yoghurt, vla en andere vloeibare producten werden geleverd in glazen melkflessen van 1 liter. Nadat de melkproducten waren genuttigd, leverde de klant de lege melkflessen weer in bij de melkboer. Het bezorgen vond vaak plaats per wijk, met een kar of bakfiets. De melkboer met melkflessen was een vast onderdeel van het dagelijkse straatbeeld in die tijd. En het was dankzij die alledaagsheid dat de melkfles het tot symbool van een tijdsgeest schopte.

Afrekenen met de wansmaak
Dat kwam door ontwerper Wim den Boon die als redacteur van het tijdschrift Goed Wonen al vroeg onderdeel uitmaakte van Stichting Goed Wonen. Met het tijdschrift verspreidde Stichting Goed Wonen haar opvattingen over het interieur voor de moderne tijd. Den Boon was overtuigd van de mogelijkheden om mensen op te voeden tot mensen met goede smaak en goede smaak bestond voor hem uit een strak interieur met multifunctionele meubelen. Hij kon zich erg opwinden over de toen heersende smaak van het grote publiek en de meubelindustrie; Perzische kleedjes op tafel en een huis vol met wat hij tierelantijntjes noemde. Voor hem was dit ‘wansmaak’ en absoluut ‘fout’ en het was een terugkerend thema in zijn artikelen. Zo schreef hij: ‘De inrichting van onze woning moet de eerlijke uitdrukking zijn van onze persoonlijkheid en niet een karakterloze verzameling van banale voorwerpen. Conventies en vooroordelen moeten overboord gezet, tradities mogen slechts dan gehandhaafd worden voor zover wij die nog als een realiteit beschouwen.’ (Goed Wonen, 1948, p. 167).

Melkflestest
Den Boon hield er een vrij belerende toon en strenge visie op na die hij graag deelde in het tijdschrift. Voor hem was het namelijk van wezenlijk belang het volk te overtuigen om voor de inrichting van een huis moderne keuzes te maken. Hij ging daarvoor zelfs zo ver dat hij een test introduceerde: de melkflestest. De melkflestest was voor Den Boon dé manier om te controleren of een interieur voldeed aan de voorschriften van Stichting Goed Wonen: ‘Deze fles is slechts een nietig ding in onze samenleving, toch is hij typerend voor onze tijd, voor de stand van onze hygiëne, onze economie, onze natuur-en scheikunde, voor het niveau van onze transportmiddelen, voor onze kunst, voor onze maatschappelijke structuur, in het kort: voor onze gehele cultuur. Als deze fles in uw interieur past dan betekent dit dat uw interieur in overeenstemming is met onze tijd, dat uw interieur goed is. Vindt u dat het beslist nodig is de melk eerst over te gieten in een ‘mooi’ kannetje…. dan is er ergens een fout. Of bij u, of bij uw interieur. Want de fles is goed.’ (Goed Wonen, 1948, p. 88).

Afspiegeling van de samenleving
Den Boon zag in de melkfles een ultiem product; een product met voorbeeldfunctie. Het was collega-vormgever en architect H.P. Berlage die hem hiertoe inspireerde. Berlage had namelijk tijdens een bezoek aan Egypte een vrouw water zien putten met een simpele kruik. In die kruik zag Berlage de hele Egyptische samenleving weerspiegeld. De prachtige met de hand gemaakte vorm was perfect en liet het beste zien wat deze samenleving te bieden had, vond Berlage. Dit inspireerde Den Boon om naar een dergelijk beeld voor de Nederlandse samenleving te zoeken, een beeld waarin functie, kunst en techniek samenkwamen. Dat vond hij in de melkfles. Zo werd de melkfles van functioneel object een symbool voor de moderne tijd. Volgens Den Boon konden mensen door middel van de melkflestest gemakkelijk thuis beoordelen of hun interieur ‘goed’ of ‘fout’ was.

Geschiedenis schrijven
De test is overigens nooit een groot succes geworden. Ook kreeg Den Boon veel kritiek op zijn wel erg extreme houding en belerende toon en is hij uit de stichting gezet. Met zijn melkflestest heeft hij echter wel geschiedenis geschreven, want de melkfles komt als object regelmatig terug in uitgaven van de stichting.

Bezoek de museumwoning
Benieuwd geworden naar de melkfles en of de museumwoning de test kan doorstaan? Kom dan deze en vele andere designklassiekers bekijken tijdens een bezoek aan de Van Eesteren Museumwoning. De woning is te bezoeken op donderdag t/m zondag. Klik hier voor meer informatie en tickets.

Alle andere Objecten van de Maand zijn hier te bekijken.

Auteur: Lisa Hardon, coördinator Van Eesteren Museumwoning en auteur van Zakka Stories.