Watergraafsmeer

De droogmakerij en gemeente Watergraafsmeer werd tegelijkertijd met de gemeente Sloten in 1921 door Amsterdam geannexeerd. Sinds begin 20e eeuw rukte de stedelijke bebouwing in de landelijke polder op. In het Algemeen Uitbreidingsplan van Cornelis van Eesteren waren ook enkele nieuwe wijken in de diepliggende polder Watergraafsmeer voorzien.

Tuindorp Frankendael
Het meest bekende voorbeeld is Tuindorp Frankendael. Dit is een van de eerste naoorlogse uitwerkingen van het AUP. De wijk grenst aan Park Frankendael in Amsterdam-Oost. Het deel met witgeschilderde duplexwoningen kreeg in de volksmond de naam ‘Jeruzalem’. Het tuindorp kwam tot stand tussen 1950 en 1954.

Hovenbouw
Van Eesteren maakte het stedenbouwkundig ontwerp in 1949 in opdracht van de gemeentelijke woningdienst. Jakoba Mulder, Piet Elling en Mart Stam werkten als stedenbouwkundigen en architecten mee aan de totstandkoming van ‘Jeruzalem’. De wijk wordt gekenmerkt hovenbouw; een bouwvorm waarbij twee L-vormige blokken een kavel groen en speelplaatsen omsluiten. Frankendael was de eerste wijk waar de gemeentelijke dienst Stadsontwikkeling de hovenverkaveling in toepaste, een verdienste van Jakoba Mulder. Dit werd gezien als alternatief voor de strokenbouw, waarop in Bos en Lommer al veel kritiek was gekomen. 

Duplexwoningen
Ben Merkelbach en Charles Karsten ontwierpen de duplexwoningen in het tuindorp. Een duplexwoning is een eengezinswoning met twee voordeuren. Boven- en benedenverdieping kunnen zo (tijdelijk) apart bewoond worden. Is de ergste woningnood voorbij, dan kunnen de etages worden samengevoegd (ontduplext).

Rijksmonument
‘Jeruzalem’ is opgenomen op de lijst van 100 Topmonumenten uit de periode 1940-1958. De rijksbescherming omvat de zes noordwestelijk gelegen L-vormige bouwblokken, de binnenhoven, de omliggende groenstructuur en de school met een dubbele H-vorm. Zie ook: Waarom Jeruzalem Rijksmonument is.

Middenmeer
Ook het zuidelijke deel van de wijk Middenmeer is onderdeel van het AUP in de Watergraafsmeer. Tien portieketageflats aan de Avogadro-, Ohm-, Berthelot- en Edisonstraat zijn inmiddels monument. De portieketageflats (architect Piet Zanstra, 1953) vormen architectonisch gezien een overgang tussen de vooroorlogse en naoorlogse manier van bouwen.