Oktober 2021 – Wat maakt een product eigenlijk waardevol? En wanneer koester je iets? Wordt dat alleen bepaald door het prijskaartje, of speelt ook het ontwerp, de persoonlijke herinnering of de geschiedenis van het product een rol? Zo is de hengellamp die Jan Hoogervorst in de jaren 60 voor ANVIA ontwierp niet alleen een designklassieker vanwege het slimme ontwerp, maar schuilt er een verhaal achter dat je niet meer loslaat. Benieuwd hoe dit zit? Lees dan het Object van de Maand oktober: de hengellamp van ANVIA.

Het roerige verleden in een notendop
De geschiedenis van deze lamp begint in 1906 in Berlijn. Daar runt ondernemer Max Liebert een succesvol bedrijf totdat in 1933 Hitler aan de macht komt. Liebert en zijn gezin, allen van Joodse afkomst, krijgen het moeilijk en worden gedwongen om twee van de drie fabrieken die in hun bezit zijn, af te staan aan Hitler’s regering. Ze besluiten om hun laatste fabriek naar het dan nog veilige Nederland te verhuizen en kiezen voor Almelo. Onder de naam Algemeene Nederlandsche Verlichtingsindustrie Almelo (kortweg ANVIA) wordt het nieuwe bedrijf geregistreerd. Maar helaas herhaalt de geschiedenis zich al snel: in 1940 bezet Hitler Nederland en wordt het ook hier voor Joden zeer gevaarlijk. Twee jaar later wordt de familie opnieuw gedwongen om het bedrijf af te staan en daarop volgend worden Max Liebert, zijn vrouw en zoon afgevoerd en in concentratiekampen vermoord.

Wederopbouw
Dat had het einde van ANVIA kunnen betekenen, maar Lieberts dochter en haar man overleven de Tweede Wereldoorlog wél. Zij bouwen na de oorlog het bedrijf vanaf de bodem terug op en maken van ANVIA de succesvolle verlichtingsproducent die bekend staat om de moderne ontwerpen. Na de vele tegenslagen voor de familie en het bedrijf voor en tijdens de Tweede Wereldoorlog, volgt in de wederopbouwperiode voorspoed. Hier begint het verhaal van ANVIA als Goed Wonen-verantwoorde producent, dankzij ontwerper Jan Hoogervorst.

Jan Hoogervorst en de revolutie in de woonkamer
Hoogervorst was een ambachtsman met een uitmuntend gevoel voor verhoudingen en een sterke voorliefde voor functioneel design in de puurste vorm. Hij ontwierp in dienst van ANVIA verschillende lampen, waarvan de hengellamp de meest bekende is geworden. Met de 1506, de officiële benaming van de hengellamp, bedacht Hoogervorst heel bewust een nieuw soort plafondlamp: een die naadloos aansloot bij het uitgangspunt van ‘multifunctionaliteit’ van Goed Wonen. De standaard plafondlamp uit die tijd was een vast lichtpunt in het midden van de kamer. Wilde je gebruikmaken van het licht? Dan moest je onder de lamp gaan zitten. Hoogervorsts doel was ook om de kamer te verlichten, maar hij wilde met één lichtpunt meerdere plekken kunnen bedienen. Daarom bedacht hij deze ‘hengel’lamp: een lamp op een beweegbare stang die wel aan een vast punt is aangesloten, maar toch alle kanten op kan draaien, of je nou op de bank een boek leest of aan tafel een spelletje speelt. Ook de lampenkap kan draaien: wanneer je de kap naar beneden draait, geef je de persoon onder de lamp extra licht. Wanneer je de de kap omhoog draait, schijnt de lamp tegen het plafond en verspreidt het licht zich juist over de hele ruimte. Met deze slimme oplossingen bedacht Hoogervorst een nieuw soort lamp; één die die zich aanpast aan jou!

Een nieuw hoofdstuk
Fast forward naar de jaren 80. Het bedrijf komt, na een succesvolle tijd, opnieuw in zwaar weer en gaat tenslotte failliet. Toch is ook dit niet het einde van ANVIA. In 2014 stort ondernemer Michel Klein zich uit liefde voor de ontwerpen van Hoogervorst in de geschiedenis van het bedrijf. Hij weet contact te leggen met de nazaten van Lieberts dochter en krijgt toestemming om heruitgaven van de bekende Hoogervorst-lampen op de markt te brengen. Onder de naam ANVIA BV geeft Klein nieuwe bekendheid aan de klassieke Hoogervorst-ontwerpen en voegt hij een nieuw hoofdstuk toe aan de roerige geschiedenis van dit bedrijf. Wie anno 2021 geïnteresseerd is in de hengellamp van Hoogervorst kan kiezen tussen het originele model uit de jaren 60 en de nieuwe uitgave van ANVIA BV. Welke van de twee vindt u het meest waardevol?

Bezoek de museumwoning
Benieuwd hoe de originele lamp van Hogervorst eruit ziet in een echte jaren 50 setting? Kom deze lamp en vele andere designklassiekers dan bekijken in de Van Eesteren Museumwoning. De woning is te bezoeken op donderdag t/m zondag. Klik hier voor meer informatie en tickets voor de museumwoning.

Andere Objecten van de Maand
Bekijk hier alle andere Objecten van de Maand.

Auteur: Lisa Hardon, coördinator Van Eesteren Museumwoning en auteur van Zakka Stories.