Eind februari 2020 ging in Tilburg het onderzoek van de Werkcommissie Wonen op hoogte van start, een commissie ingesteld door het Van Eesteren Museum om de kwalitatieve aspecten van Wonen op hoogte onder de loep te nemen.

Het Van Eesteren Museum wil met de commissie en het gelijknamige project graag leren van de huidige praktijk rondom hoogbouwprojecten, en tevens onderzoeken welke oplossingen door hoogbouw mogelijk worden gemaakt die anders niet of onvoldoende kunnen worden gerealiseerd.

Wonen op hoogte
Het Van Eesteren Museum onderzoekt en benoemt in samenwerking met het College van Rijksadviseurs en op basis van concrete locaties in de gemeenten Amersfoort, Amsterdam en Tilburg de kwaliteit en specifieke randvoorwaarden voor hoogbouw. Voor de invulling van het onderzoekstraject nemen we de vooroorlogse Commissie voor den hoogen bouw (1929-1933) en de naoorlogse Commissie Hoogbouw-Laagbouw (1956-1961) als vertrekpunt. Bij deze commissies waren Th. van Lohuizen en Jacoba Mulder, de collega’s van Van Eesteren destijds betrokken. De huidige werkcommissie Wonen op hoogte bestaat uit een interdisciplinair team van vijf ontwerpers dat op basis van vier ontwerpateliers tot meerdere aanbevelingen en richtlijnen voor hoogbouw zal komen. Het uiteindelijke product is een advies of een aantal aanbevelingen dat in september 2020 namens het Van Eesteren Museum en het College van Rijksadviseurs en gesteund door de Stichting Hoogbouw aan de minister van Binnenlandse Zaken zal worden aangeboden.

Ontwerpateliers
Het traject bestaat uit drie tweedaagse ontwerpateliers in respectievelijk Tilburg (februari 2020), Amsterdam (oorspronkelijk gepland voor maart 2020) en Amersfoort (oorspronkelijk gepland voor mei 2020). In deze ontwerpateliers wordt aan de hand van een aantal vragen op de bestaande plannen en/of voornemens gereflecteerd, maar wordt ook gekeken naar alternatieve oplossingen voor de verdichtingsopgave in de vorm van bijvoorbeeld middelhoogbouw.

Tijdens een vierde afsluitend atelier (oorspronkelijk gepland voor mei/juni 2020) bespreekt de werkcommissie op basis van een door het Van Eesteren Museum en College van Rijksadviseurs opgestelde agenda de uitkomsten van de drie ontwerpateliers, maar ook wat de overstijgende aanbevelingen en/of richtlijnen voor de verdichtingsopgave in verschillende gemeenten zouden moeten zijn. Een semipublieke inhoudelijke bijeenkomst (oorspronkelijk gepland voor juni 2020) met leden van de werkcommissie, medewerkers van de drie gemeenten, medewerkers van het College van Rijksadviseurs, vertegenwoordigers van de Stichting Hoogbouw en andere experts heeft als doel de inhoud van deze aanbevelingen en richtlijnen te bespreken en waar nodig aan te scherpen voordat het uiteindelijke advies wordt opgesteld.

De vier tweedaagse ontwerpateliers staan inhoudelijk en organisatorisch onder leiding van het Van Eesteren Museum. Het Van Eesteren Museum is in die hoedanigheid verantwoordelijk voor het scherpstellen van de onderzoeksvragen in samenwerking met de desbetreffende gemeente, maar ook voor het verwerken van de resultaten en het opstellen van het advies in samenwerking met de werkcommissie en het College van Rijksadviseurs.

Onderzoek hervat in juni 2020
Na een pauze in het voorjaar van 2020 als gevolg van de uitbraak van het coronavirus, heeft de werkcommissie in juni het werk hervat. Op 29 en 30 juni vond het (uitgestelde) tweede ontwerpatelier van de werkcommissie in Amsterdam plaats. De leden richtten hun aandacht op het plangebied rondom de Cornelis Lelylaan in de Ringzone West en stelden in samenwerking met Ruimte en Duurzaamheid van de gemeente Amsterdam meerdere onderzoeksvragen op. Is het bijvoorbeeld mogelijk om met hoogbouw de bestaande bebouwing te behouden in plaats van te slopen? En kan hoogbouw bijdragen aan het versterken van de landschappelijke kwaliteiten en bestaande sociale structuren? Het derde ontwerpatelier in Amersfoort staat gepland voor begin september 2020.

De commissie
De werkcommissie Wonen op hoogte bestaat uit een interdisciplinair team van vijf ontwerpers. We stellen ze hier graag aan u voor:

Minouche Besters
Minouche Besters is partner bij STIPO. STIPO werkt vanuit een helder zicht op de rap veranderende stad, zowel op de grote belangen die daar een rol spelen als de veranderende behoeften onder bewoners en andere gebruikers van de stad.

Minouche is afgestudeerd als politicoloog aan de Universiteit van Amsterdam (1999). Haar werk richt zich op het creëren van betere plekken, buurten en steden, met veel aandacht voor menselijke maat, de diverse behoeften van mensen en volop ruimte voor eigenaarschap. Zij is een ervaren procesontwerper en facilitator van transformatieprocessen. Ze is actief geweest in complexe binnenstedelijke transformaties, waarin naast het creëren voor hoogwaardige stedelijke kwaliteit met oog voor groei, economische ontwikkelingen en kansen voor duurzaamheid ook stadse problemen als criminaliteit, overlast en sociale anonimiteit een rol spelen. Ze is sterk in het verbinden van de geleefde en de geplande wereld, weet deze werelden tastbaar te maken en stelt daarmee opdrachtgevers en partners in staat gezamenlijk tot nieuwe inzichten te komen. In haar toolbox zitten talloze werkmethodieken rond placemaking, participatief onderzoek, tactical urbanism, design thinking en strategische visievorming.

Minouche is zeer ervaren in participatieprocessen. Er bestaan geen onbereikbare doelgroepen is haar standpunt. Het vraagt wel dat er breder gekeken wordt dan de geijkte bewonersavonden en dat bewoners open en eerlijk worden betrokken. Daarbij horen ook bewonerscoöperaties, energiebuurtbedrijven, en andere vormen waarbij bewoners zelf het voortouw nemen

Ard Hoksbergen
Ard Hoksbergen studeerde architectuur aan de Academie van Bouwkunst in Amsterdam. Met zijn afstudeerproject ‘De Kartuize van Tubbergen’ won hij in 2012 de prestigieuze Archiprix, waarna hij zich als zelfstandig architect vestigde. Sindsdien werkt hij in wisselende samenwerkingen aan diverse projecten, met een focus op middelgrote woningbouwprojecten en scholenbouw.

De integrale ontwerpen van Studio Ard Hoksbergen zijn eigentijds en tegelijkertijd tijdloos. Ze kenmerken zich door eenvoud en vakmanschap, en laten ruimte voor het onbekende en daarmee voor de toekomst. Ontwerpen worden in een klein hecht team ontwikkeld en uitgewerkt, waarbij gebruik wordt gemaakt van schetsen, maquettes, tekeningen en BIM-modellen. Er wordt nauw samengewerkt met mensen die hun kennis willen inzetten om te werken aan vernieuwende oplossingen.

Studio Ard Hoksbergen streeft altijd naar het beste antwoord op de vraag. Ieder ontwerp is een vanzelfsprekende oplossing die past bij locatie, programma, budget en wensen van gebruikers en opdrachtgevers. Ieder project krijgt de aandacht die het nodig heeft. Zo wordt met veel plezier gewerkt aan mooie projecten waar gebruikers met een tevreden glimlach rondlopen.

Filique Nijenmanting
Filique Nijenmanting is een multidisciplinaire ingenieur met een voorkeur voor bouwfysica en klimaatinstallaties. In projecten vervult zij, tussen de technische disciplines in, een coördinerende rol. Hierdoor kan zij zowel in woningbouw als bij commerciële projectontwikkeling de juiste afwegingen maken in het ontwerpproces ten gunste van de gebouwkwaliteit en de gebruikerservaring.

Filique is opgeleid aan de vakgroep Building Physics & Systems van de Technische Universiteit Eindhoven. Zij studeerde af met een onderzoek naar duurzame en betaalbare woningbouw in Nederland.

In de afgelopen 10 jaar heeft ze aan een aantal aansprekende projecten gewerkt zoals het Atrium en de Zuidschans in Amsterdam die opgeleverd werden met een BREEAM-Excellent certificering. Momenteel werkt Filique mee aan de realisatie van het project Smakkelaarspark in Utrecht waar zij zich weer richt op de woningbouwopgave in relatie tot klimaatadaptatie, circulariteit en duurzaamheid.

Nederland kent een grote uitdaging. De bevolking groeit snel en de ruimte is beperkt. Hoe kan die beperkte ruimte worden ontwikkeld? De hoogte in. Momenteel worden er in de grote steden nieuwe woontorens gebouwd. De beschikbare kennis uit het wereldwijde Arup netwerk, over innovatieve constructies, façades, duurzame ontwikkeling, verticaal transport, brandveiligheid en installaties brengt Filique samen in haar projecten.

Eric-Jan Pleijster
Eric-Jan Pleijster is senior landschapsarchitect en medeoprichter van LOLA Landscape Architects (2006). Hij studeerde Landschapsarchitectuur aan de Wageningen Universiteit (cum laude, 2003). Eric-Jan richt zich op het onderzoeken en oplossen van complexe ruimtelijke opgaven. Hij gelooft in het inzetten van natuurlijke landschapsprocessen om bestaande cultuurlandschappen te optimaliseren. Zijn benadering is klimaatbestendig en natuurinclusief.

Voorbeelden van zijn projecten zijn het ontwerp van natuurverbinding Park Poelzone (2014), de herontwikkeling van de Bijlmerbajes in Amsterdam (2017 en Feyenoord City in Rotterdam (2019). Zijn toekomstverkenning Plan B NL2200 (2019) stond aan het begin van een brede discussie over ruimtelijke ordening, klimaatverandering en zeespiegelstijging.

Samen met LOLA publiceerde Eric-Jan verscheidene boeken. Hij maakte de Stadsrandenatlas (2011) en de bestseller Dijken van Nederland (2014, vijf awards). Samen met Peter Veenstra en Cees van der Veeken schreef hij de prijswinnende monografie ‘Lost Landscapes’. In 2013 ontving hij de Rotterdam-Maaskantprijs voor Jonge Architecten 2013. In 2014 ontving hij de Europese Topos Landscape Award voor het oeuvre van LOLA. Eric-Jan is actief jurylid, gastspreker en docent bij congressen, workshops en designstudio’s.

Martine Vledder
Martine Vledder heeft als doel haar creativiteit en conceptueel denken in te zetten om de kwaliteiten van de stad te verzilveren. Een duurzame, inclusieve maar vooral verrassende stad waar reflectie en ontwikkeling bovenaan staan. Geschoold als stedenbouwkundig ontwerper, beweegt ze zich graag in het spanningsveld tussen ruimte, economie en politiek. Haar liefde voor de stad is mede aangewakkerd door haar vele reizen en langdurige verblijf in Azië. In februari 2006 studeerde Martine af als stedenbouwkundige aan de faculteit Bouwkunde van de Technische Universiteit Delft.

Daarna werkte ze enkele jaren bij het gerenommeerde Nederlandse stedenbouwkundig – en architectenbureau MVRDV als stedenbouwkundig ontwerper. Vervolgens maakte ze tijdelijk de overstap van ontwerper naar opdrachtgever bij ontwikkelende belegger BPF Bouwinvest (huidig Bouwinvest) als conceptontwikkelaar. Om vervolgens terug te keren naar MVRDV met de opdracht om een vestiging in Azië te starten als directeur MVRDV Azië. Voor deze taak bracht ze drie en een half jaar in Shanghai door. Bij terugkeer in Nederland in 2014 begon ze een samenwerking met beeldend kunstenaar Gabriel Lester, onder de bedrijfsnaam PolyLester. PolyLester is een ontwerpstudio gericht op kunst, openbare sculpturen, architectonische ingrepen, landschapsontwerp, decorontwerp etc. Sinds april 2017 werkt Martine als gebieds- en conceptontwikkelaar bij SITE en richt ze zich op grootschalige complexe gebiedsontwikkelingen. Projecten waar ze als projectleider intensief aan heeft gewerkt zijn de transformatie van monofunctionele kantorenlocaties als Amstel 3 in Amsterdam en Brainpark in Rotterdam, het entreegebied van Zoetermeer en recent de Nieuwe Jaarbeurs ‘van Jaarbeurs naar Jaarbeursdistrict’. Daarnaast is ze vanuit SITE vaak de persoon die in tenderteams meedraait, waardoor ze veel ervaring heeft opgedaan met intensieve samenwerkingen met verschillende (ruimtelijke) ontwerpers. Het ging daarbij om het Hembrugterrein, Holland Park West, de Floriade 2022 en Leiden Bio Science Campus.

Linda Vlassenrood
De ateliers worden aangevoerd door Linda Vlassenrood. Linda Vlassenrood studeerde architectuurgeschiedenis aan de Vrije Universiteit in Amsterdam. Van 2000 tot 2011 werkte zij respectievelijk als curator en hoofd presentatie bij het Nederlands Architectuur Instituut (NAi) in Rotterdam. Linda gaf er gestalte aan een rijkgeschakeerd palet van tentoonstellingen, lezingen en debatten, evenementen en educatieve programma’s op internationaal niveau voor zowel professionals als voor een breed publiek. Na haar vertrek bij het NAi richtte zij haar eigen studio op en zette zij voor het International New Town Institute (INTI) in Shenzhen het internationale onderzoeks- en uitwisselingsprogramma New New Towns. Why we need to rethink the city of tomorrow today op. Het meerjarig programma richtte zich in de periode 2011-2016 op belangrijke stedenbouwkundige, maar ook sociaal-maatschappelijke vraagstukken voor zowel de herontwikkeling als de toekomstige profilering van Shenzhen.

Vanuit Studio Linda Vlassenrood richt zij zich als onafhankelijk programmaleider, curator, onderzoeker, auteur en adviseur op het inzichtelijk maken en bespreken van complexe stedelijke vraagstukken. Voor culturele instellingen, gemeentes en commerciële partijen organiseert zij (meerjarige) programma’s die uit advies, onderzoek, publicaties, workshops, tentoonstellingen, educatieve projecten, lezingen of debatten kunnen bestaan. Zoals nu voor het Van Eesteren Museum de ateliers en het advies van de werkcommissie Wonen op hoogte.

Daarnaast is zij in 2018 met een onderzoek gestart naar de bijdrage van stedenbouwkundige Jakoba Mulder (1900-1988) aan de Amsterdamse stadsontwikkeling en Nederlandse stedenbouw. Het doel van het onderzoek is het schrijven van een boek over het werk en de betekenis van Mulder.

 

Het project wordt binnen het museum getrokken en ondersteund door Anouk de Wit, Rosa van Rumpt en Tanja Potezica.

Het project is mogelijk gemaakt door de Stichting Hoogbouw, het Stimuleringsfonds voor de Creatieve Industrie, de Van Eesteren-Fluck & Van Lohuizen Stichting en deelnemende gemeenten.