Yasmeen Lari is een vrouwelijke Pakistaanse architect die in 2023 de RIBA Royal Gold Medal won. Lari is niet alleen bekend van haar grote, internationale bouwwerken, maar ook van het humanitaire werk dat ze heeft verricht. Bijzonder aan haar carrière is namelijk dat ze haar rol als ‘starchitect’ achter zich liet om zich volledig te richten op het ontwerpen voor sociale rechtvaardigheid.

Lari werd in 1941 geboren in Dera Ghazi Khan in Pakistan. Op haar vijftiende verhuisde ze met haar familie naar Londen waar ze uiteindelijk ook studeerde aan de School of Architecture aan de Oxford Brookes University. Na haar studie begon ze met haar man Suhail Zaheer Lari een architectenbureau in Pakistan waarmee ze prestigieuze gebouwen ontwierp zoals het Taj Mahal Hotel in Karachi in 1981 en het Pakistan State Oil House in 1991. In 1980 zette het duo samen de Heritage Foundation Pakistan op, dit was een humanitaire hulporganisatie.

‍

In het jaar 2000 stopte ze met haar gerenommeerde architectuurstudio om zich volledig te richten op humanitaire zaken. Ze zag namelijk hoe grote delen van de Pakistaanse bevolking hun woning kwijtraakte in de overstromingen van 2013 en 2022. Dertig miljoen mensen werden geëvacueerd, en vooral de arme bevolkingsgroepen werden hierbij het meest getroffen. Het bouwen van nieuwe onderkomens voor de Pakistaanse bevolking kwam bovenaan haar lijst te staan. Ze besloot te onderzoeken hoe ze met lokale materialen zoals bamboe zo snel mogelijk stevige constructies kon maken, die later konden worden omgebouwd tot meer permanente woningen.

‍

I think architects are the best people to serve humanity today, but we have to change the whole definition of architecture, or architect.

‍

Met haar eigen praktijk Barefoot Social Architecture, richtte ze zich op het ontwikkelen van zero carbon/zero waste architectuur voor de arme bevolkingsgroepen en overlevers van de verschillende overstromingen en aardbevingen in Pakistan. Ondanks dat ze vanuit haar studie meekreeg om te bouwen waar het geld is, met mooie materialen die prestige uitstralen, ziet ze nu juist het belang van ontwerpen voor mensen die weinig te besteden hebben. In Lari’s visie zijn het juist die mensen die de creatieve vaardigheden van een opgeleide architect kunnen gebruiken om te kunnen bouwen met de middelen die aanwezig zijn. Ze omarmt daarbij co-creatie waarin mensen vervolgens hun eigen draai aan de ontwerpen geven.

‍

Ze deelde haar bevindingen via haar YouTube kanaal, waarin ze uitlegt hoe mensen stap voor stap zelf kunnen bouwen. Daarnaast zette ze trainingsgroepen op waarin mensen uit verschillende gemeenschappen werden getraind om bouwmaterialen te maken van limoen en aarde en constructies van bamboe. Ze spoorde vooral de vrouwen van die gemeenschappen aan, en door een pyramide trainingsschema werden kleine groepjes verdeeld over verschillende dorpen en steden en vervolgens ook getraind. Samen bouwden de Pakistaanse bevolking zo’n honderd onderkomens in vier dagen. De tijdelijke structuren bleken stevig genoeg om latere overstromingen te overleven. Naast woningen maakte Lari ook ontwerpen voor fornuizen (de ‘chula’) en toiletten die mensen zelf konden namaken.  

‍

My architecture is to be used to give agency to those who don’t have a voice, so women who are oppressed, they are able to express themselves with their own creative activity within those structures. 

‍

Lari heeft in haar carrière dus veel betekend voor architectuur, het klimaat en het verbeteren van de leefomstandigheden van mensen in armoede. Waar ze in het begin van haar carrière nog weinig serieus werd genomen doordat ze een vrouw was, won ze recent in 2016 de prestigieuze Fukuoka Prize en in 2023 de RIBA Royal Gold Medal. Momenteel zet ze zich, ondanks haar leeftijd van 83 jaar, nog steeds in voor het ontwikkelen van sociale rechtvaardigheid middels architectuur. Ze spoort jonge architecten en ontwerpers aan om dit ook te doen.

‍